Met je leerlingen naar buiten trekken voor je les? Lerarenopleider Jan Allegaert van Vives Kortrijk vertelt wat voor moois hij ziet gebeuren wanneer zijn studenten een buitenles geven (of krijgen).
Eén met de natuur
“Wanneer je rond een boom vertelt dat hij tot 150 kg CO per jaar absorbeert, onze bloeddruk doet zakken en een airco is, zie je monden open vallen. Buiten beleven je leerlingen dat ze onderdeel zijn van de natuur. Dankzij die band willen kinderen zorgen voor de natuur en meewerken aan een gezond klimaat.”
Het frisse neuseffect
“Natuurlijk daglicht en frisse buitenlucht hebben een positief effect op de concentratie en betrokkenheid bij je lesinhoud. Bovendien stimuleert natuur de verbeelding en verwondering van kinderen. En laat die verwondering nu net een belangrijke motivator zijn om levenslang te leren.”
“Duitsland telt ondertussen 700 ‘forest’ kleuterscholen. Onderzoekers zagen in het eerste leerjaar een opvallend concentratievermogen. Net omdat deze kinderen op jonge leeftijd leerden omgaan met de talrijke prikkels buiten. Startende kleuters zien elke vlinder passeren en horen elk vliegtuig. Na een tijdje neemt de afleiding af. Hersenen kunnen zich buiten optimaal trainen en leren focussen. Want de natuur blijft een constante.”
Vastgrijpen om te vatten
“Ons praktijkonderzoek School@Platteland bij 500 leerlingen uit het 5de en 6de leerjaar bewees vooral een positief leereffect voor de STEM-vakken als leerlingen actief met leerstof aan de slag gaan. Na afloop van het project gaven de leerlingen een presentatie aan hun ouders. Net omdat ze techniek, wetenschap en wiskunde levensecht hadden toegepast, was hun interesse en enthousiasme voor de vakken groter. Het nut van de leerstof zagen ze in, wat ook een positief effect heeft op hun motivatie.”
“Maar ook voor taal liggen er buiten kansen. Als je plaatjesonderwijs afwisselt met woordenschatoefeningen in en buiten het warenhuis, bied je extra rijke leerkansen aan. En blijven de termen beter hangen.”
Sterk in hun rol
“Nadat je de theorie van de hefboom hebt uitgelegd, kan je ze buiten laten toepassen tijdens opdrachten met de kruiwagen of door samen een wip te maken. De een zal denken, de tweede vragen stellen, de ander doen, nog een andere klasgenoot zal leiden. Je leerlingen blinken uit in wat ze goed kunnen. De verschillende rollen vormen zo snel een gelukkige combinatie. Het is aan de leraar om leerlingen uit te dagen ook nieuwe rollen op te nemen.”
“Door actief in hun rol te zitten, voelen leerlingen minder hun angst, stress, vermoeidheid of depressie. Hun ‘piekercentrum’ is minder actief. In de buitenlucht vinden leerlingen een plek om spanning af te laten.”
Gezond in beweging
“De ruimte op de speelplaats, het park of bos is ideaal voor groepsopdrachten. Die stimuleren automatisch beweging bij je leerlingen. En dat is nodig. De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) bracht uit dat 80% van de schoolgaande jeugd niet aan het aanbevolen uur lichaamsbeweging per dag komt. Voortdurend bewegen heeft bovendien meer effect dan een half uur per dag intensief sporten.”
Natuurlijk sfeerbeheer
“Leraren die buitenlessen organiseren, ervaren dat leerlingen respectvol met elkaar omgaan, goed naar elkaar luisteren en meer in interactie gaan. Zodra je klas naar buiten stapt, duikt een groepsgevoel op. Er samen een kom soep bereiden, een wilgenhut bouwen of een reuzenstoeptekening krijten, creëert gemeenschappelijke fierheid. Afgunst, jaloezie en vetes vervagen. Pestgedrag vermindert of verdwijnt.”
Vaardigheden trainen
“Leren samenwerken, probleemoplossend en creatief denken, onderzoekend leren en communiceren? Buiten liggen veel kansen en is er ruimte om deze vaardigheden actief te trainen. Voor School@Platteland vroegen we de ouders van de kinderen die buitenles kregen of ze effecten zagen. Ouders reageerden enthousiast: hun kinderen hielpen thuis meer, gingen bewuster om met voedsel, toonden nieuwe interesses en vertelden enthousiast over school.”
Tussen de leerlingen
“Buiten onderwijzen is een oefening in je les én leerlingen loslaten. Zeker tijdens een actieve werkvorm. Ze bepalen mee op welke manier, hoelang en waar ze werken. Je ziet of hoort niet alles. Toch leren je leerlingen ondertussen bij. Als leraar observeer je en stuur je bij. Je staat niet ‘voor’ maar tussen je leerlingen. Je klas leer je op een andere, informele manier kennen. Je hoeft dus niet te wachten op de jaarlijkse bosklassen om verstopte talenten te spotten en diepgaande verbinding te voelen.”
Meer lezen?
- Het laatste kind in het bos – Hoe we onze kinderen weer in contact brengen met de natuur – boek van Richard Louv
- Outdoor education in Vlaanderen – een praktijkonderzoek naar de effecten van buitenonderwijs op leerprestaties door Yante Marichal
- Outdare teaching – authentiek en betekenisvol leren door UCLL
- Klassen zonder muren – een praktijkboek over buitenles door MOS
- School@Platteland – project over openluchtonderwijs door Vives
- Een groene leeromgeving: Voordelen van (leren in) de natuur voor kinderen met speciale onderwijsbehoeften – publicatie door EPOS
__________________________________________________________________________________________
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.