De kwaliteit van het Belgisch onderwijs is goed, maar om ervoor te zorgen dat het aan de wereldtop blijft, moet ons onderwijs toekomstgericht werken. Bovendien: nieuwe en duidelijke keuzes zijn noodzakelijk om kinderen goed te kunnen voorbereiden aan de uitdagingen van de samenleving van de 21e eeuw. Talloze banen zullen verdwijnen en er zullen ook veel nieuwe jobs in de plaats komen. De werknemer van de toekomst zal nieuwe vaardigheden nodig hebben. Het Onderwijs moet hen hier dus op voorbereiden.
Het bestuur van het Lucernacollege te Brussel heeft begin 2017 het besluit genomen om haar onderwijs toekomstbestendig te maken om zodoende haar leerlingen de beste kansen te geven om in de samenleving en de arbeidsmarkt van de toekomst optimaal te kunnen fungeren.
In de afgelopen jaren is een grote hoeveelheid aan rapporten verschenen over de competenties en vaardigheden die toekomstige professionals moeten hebben. Samenvattend kan gezegd worden dat de volgende vaardigheden van cruciaal belang zijn om in de toekomst succesvol te zijn als professional:
• Innoverend
• Ondernemend
• Interdisciplinair/Transdisciplinair
• Intersectoraal/Transsectoraal
• Intercultureel/Transcultureel
• Internationaal
• Mensgericht
Out of the box denken is hierbij van belang. Een andere belangrijke succesfactor voor innovatie is de juiste balans tussen ‘art en science’. Het gaat hier om creatief conceptueel denken, het bedenken van nieuwe functionaliteiten en design, maar ook om visualisatie en creatieve manieren om de oplossingen zo goed en breed mogelijk te communiceren.
Het innovatielab wordt vaak ingezet als breekijzer voor versnelling en vernieuwing. Campus INNOVA zal per september 2019 haar leerlingen de kans geven om projectmatig transdisciplinaire onderwijs te volgen met behulp van 4 nieuwe innovatielabs. Een innovatielab is een fysieke werkplek, een ecosystem waar leerlingen van verschillende opleidingen samenwerken aan innovatieve opdrachten uit het bedrijfsleven, non profit sector of zelfs uit het publieke sector.
Innovatie gaat niet alleen om het genereren van nieuwe ideeën, maar ook om het zo succesvol mogelijk implementeren van kansrijke ideeën. Een goede procesbegeleiding is daarbij essentieel; het bijeenbrengen van de juiste leerlingen, leraren, professionals, netwerken, het organiseren van financiering, het afwegen van belangen en resultaatgericht samenwerken. Andere belangrijke succesfactoren voor innovatie zijn breed kennisdelen en communiceren. Zowel binnen de school als bijvoorbeeld met belanghebbenden en doelgroepen.
Om optimaal samen te werken met alle betrokkenen binnen het project zal er gebruik worden gemaakt van een communicatie- en innovatieportaal.
• Sociale Innovatielab om te experimenteren met duurzame maatschappelijke oplossingen.
• Business innovatielab om te experimenteren met het ontwikkelen van nieuwe bedrijsmodellen, businessmodellen en nieuwe verdienmodellen.
• Communicatie, media en gaming innovatielab om te experimenteren met het ontwikkelen van nieuw media, games en simulaties
• Science, engineering en technologie innovatielab om te experimenteren met het ontwikkelen van nieuwe technieken.
Werken aan de toekomst van het onderwijs is werken aan de toekomst van onze kinderen, en vooral werken aan de toekomst van onze snel veranderende samenleving. De ‘sense of urgency’ is groot.
De digitale revolutie heeft nu al een enorme impact op onze economie en vooral op onze maatschappij. Niemand kan precies inschatten wat de sociale, maatschappelijke, culturele, economische en ecologische effecten van disruptieve technologieën zoals kunstmatige intelligentie, 3D printers, nanotechnologie, autonoom rijdende elektrische auto’s, vrachtwagens of biotechnologie kan zijn.
In tijden van snelle veranderingen het is moeilijk om een gedegen voorspelling van de toekomst te maken. Een ding is zeker: Onze samenleving bevindt zich in een fundamentele overgangssituatie. De samenleving van de toekomst zal ons voor complexe uitdagingen stellen. Omgaan met schaarste, het inzetten van technologie, streven naar duurzame oplossingen, je weg vinden in een veelheid van informatie, omgaan met toenemende snelheid en vooral toenemende onzekerheid…
Het lijkt wel science fiction, maar het is wel de realiteit. De discussie is niet meer over de voor-en nadelen van deze revolutie, maar wel over drastische gevolgen op onze samenleving. Hoe zal de wereldeconomie over twee decennia eruit zien en hoeveel van de huidige banen zullen overleven en welke nieuwe banen zullen verschijnen? Hoe zal de Belgische maatschappij in sociale, politieke, economische en culturele zin eruit zien?
Globalisering, internationalisering, technologische revoluties, superdiversiteit, de snelle ‘veroudering’ van kennis en de verwerking van een veelheid aan kennis vereisen een brede vorming en ontwikkeling van alle burgers. Om mee te kunnen in de economie van de toekomst moeten burgers adequaat zijn opgeleid in het primair en secundair onderwijs, en dienen zij hun competenties (kennis en vaardigheden) gedurende hun hele leven te blijven ontwikkelen. Hoe moeten we onze burgers en vooral onze kinderen voorbereiden op deze revolutionaire veranderingen?
Kennis wordt een steeds belangrijker productiemiddel. Het staat vast dat de toekomstige kenniseconomie van het onderwijs (nog) meer creativiteit zal vragen. Kritisch met informatie omgaan, creatief denken, samenwerken met anderen, probleemoplossend denken, leren leren en vooral ondernemendheid: het zijn volgens vele onderwijsexperts de sleutelcompetenties die jongeren in het onderwijs van de 21ste eeuw moeten verwerven.
Scholen hebben de zware taak om paradoxale functies uit te voeren zoals eenheid in verscheidenheid, vrijheid in verbondenheid, verbondenheid in diversiteit, personalisering en socialisering. Scholen moeten al deze paradoxale functies uitvoeren onder zware condities (bezuinigingen, groeiende lerarentekort, vermoeidheid, stress en burnout van leerkrachten en directeuren).
Het is overduidelijk dat we dringend moeten gaan experimenteren met baanbrekende en innovatieve methoden om onze scholen te vernieuwen. Welke initiatieven moeten we gemeenschappelijk ondernemen om onze scholen onder deze condities toekomstbestendig te maken? Wat zal de toekomst van onze scholen zijn? Welk onderwijssysteem zouden we nodig hebben?
Dit zijn fundamentele vraagstukken waarover niet uitsluitend futuristen maar ook en vooral academici, politici, beleidsmakers, scholen, ondernemers, ondernemersverenigingen en kenniscentra samen moeten werken. Deze samenwerking moet niet alleen een denk-platform worden, het moet vooral een do- en expertisenetwerk van pilotprojecten worden.
Een brede en diepe samenwerking met verschillende stakeholders, zoals:
• Overheid, ministeries van Onderwijs en Economische Zaken;
• Ondernemersorganisaties (zoals UNIZO, VOKA en UNITEE) en Ingenieurs beroepsverenigingen;
• Onderwijskolom en haar expertisecentra (zoals OCB);
• Platformen die bèta en techniek promoten (zoals Technopolis, GLUON);
• Universiteiten en hogescholen (zoals ODISSEE, VUB), ook de beschikbare infrastructuur en expertise die aanwezig is binnen deze instellingen is van belang, zoals de lerarenopleidingen.
Op basis van deze constatering heeft Campus INNOVA besloten om haar onderwijsprofiel op te bouwen op de volgende vier fundamentele hoofdthema’s:
1. Burgerschap en sociale innovatie
Burgerschap staat centraal, want opvoeden tot burgerzin heeft tot doel de jongeren te vormen tot kritische burgers, die bereid en bekwaam zijn tot constructief denken en handelen in de democratische rechtsstaat, zoals die vandaag functioneert binnen de internationale gemeenschap.
Om de leerlingen de werking van de democratie, de kracht van vrije meningsuiting, participatie en de moeilijkheid van goed bestuur te doen ondervinden, wordt het belangrijk geacht dat de leerlingen te maken krijgen met deze principes. Gelijkwaardigheid van alle mensen ongeacht ras, cultuur, sekse of levensbeschouwing leert men al doende.
Naast het projectmatig in de kijker zetten van deze waarden en normen, besteedt het Lucernacollege er extra aandacht aan tijdens de lessen burgerschap, waarin wekelijks belangrijke maatschappelijke thema’s worden behandeld.
Het Lucernacollege hoopt zo leerlingen tot respectvolle burgers, die hun verantwoordelijkheid binnen de huidige maatschappij kunnen en willen opnemen, op te voeden. Dit impliceert dat de mens naast een verantwoordelijkheid tegenover zichzelf ook een verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij heeft. Het Lucernacollege toont de leerlingen dat alle handelingen gevolgen hebben, zowel voor zichzelf als voor de anderen.
2. Ondernemerschap en business innovatie
In internationaal vergelijkend onderzoek blijft België achterstaan als het gaat om het voornemen van mensen om zelfstandig ondernemer te worden. Meer ondernemerschap en innovatie zou echter goed zijn voor onze economische ontwikkeling, en een ondernemende en innoverende houding is steeds meer gewenst op de arbeidsmarkt. In de praktijk blijkt dat een betaalde baan voor de meeste jonge professionals nog steeds het enige beroepsperspectief. Het is daarom van groot belang om een ondernemerschap te stimuleren. Het onderwijs kan hierbij een belangrijke rol spelen.
3. ICT, Engineering en duurzame innovatie
Als gevolg van demografische ontwikkeling (vergrijzing) gaan veel van de huidige ingenieurs binnenkort met pensioen. Bovendien het aantal jongeren dat kiest voor een technische studie is de afgelopen 10 jaar gestegen maar het zijn er nog steeds te weinig. Er zullen veel meer mensen opgeleid moeten worden in de techniek en engineering.
4. Communicatie en sociaal media innovatie
Communicatie en media beroepen groeien aan een snel tempo. Tegelijkertijd zijn de gevolgen van de nieuwe media revolutie in onze samenleving drastisch. De voordelen zijn enorm, maar de schaduw zijde ervan is ook noemenswaardig. Artsen waarschuwen voor socialemedia-depressies, vele zijn verslaafd aan mobiele apps en de eerste celstraffen voor bedreigingen via Twitter zijn een feit. Het opleiden van communicatie en nieuwe media professionals met een sterk gevoel van ethische verantwoordelijkheid is een vereiste voor een gezonde samenleving.