De technologie staat klaar. Digitaal toetsen kan de werklast van leraren verminderen én de kwaliteit van onderwijs versterken, zeggen experten. Toch vind je in Vlaanderen amper leraren die digitaal evalueren. Leraar Serge vertelt hoe hij digitaal toetst en hoe je zelf aan de slag gaat.
Winst voor de leraar
Serge Vrancken, leraar Verzorging, WICO campus Sint-Maria in Pelt: “Eindeloze stapels verbeterwerk? Die tijd ligt achter me. Natuurlijk kost het tijd om een toetsprogramma of -app in de vingers te krijgen. Maar daarna boek je tijdswinst. Een digitale toets opstellen duurt langer. Vooral omdat je bij de meeste vraagvormen ook de antwoorden moet ingeven. Maar zo denk je bewuster na over waarom en hoe je de vraag stelt. Gevolg: de kwaliteit van je toets gaat omhoog.”
Serge: “Verbeteren gaat helemaal automatisch. Sommige toetsprogramma’s kan je zelfs koppelen aan het leerplatform van je school. Zo komen de cijfers samen met je feedback meteen in het rapport terecht. Weer werk uitgespaard.”
“Leerlingen geven een digitale toets sneller af. Kunnen ze zich beter concentreren? Gaat tikken sneller dan schrijven? Een verklaring heb ik niet, maar ik besteed nu minder lestijd aan evaluatie. Intussen evalueer ik bijna altijd digitaal, met instemming van mijn leerlingen. Mijn bso-leerlingen werken nochtans met mensen, niet met computers. En toch kiezen ze voor digitale toetsen.”
Winst voor de leerling
“Leerlingen dienen hun toets in en krijgen meteen hun resultaat en de juiste antwoorden. Op dat moment is hun interesse voor het correcte antwoord oprecht en leren ze bij. Als je de verbetering een week later uitdeelt, willen ze enkel hun cijfer kennen.
Door digitaal te toetsen zie je in mijn klas ook niet wie dyslexie heeft. Elke leerling kan de vragen laten voorlezen of inzoomen om de lettergrootte aan te passen. Je kan een spellingcheck toelaten. En ik hoef geen slordige handschriften te ontcijferen. Dat kan voor élke leerling een voordeel zijn.”
“Op een papieren examen laten leerlingen soms onbedoeld een vraag open. Bij een digitale toets gebeurt dat minder. Met één klik zie je welke vragen je nog niet invulde. En als je ervoor kiest om telkens maar 1 vraag op het scherm te laten verschijnen, hou je makkelijker je focus bij die vraag. Tot slot: elke werkgever verwacht dat je vlot met ICT-toepassingen kan omspringen. Met digitale toetsen maak je ook van evaluatie een leermoment.”
Google weet alles
“Zet digitaal toetsen de deur naar spieken op Google open? Of maakt het antwoorden doorspelen of afkijken makkelijker? Net niet, denk ik.. Je klasopstelling kan valsspelen al voor een stuk voorkomen: in een U-vorm bewaar je het overzicht. Maar er bestaat ook software om de schermen in de gaten te houden via je eigen computer of pagina’s te blokkeren. En heel wat toetsprogramma’s kan je zo instellen dat de antwoorden gewist worden als je de toetsomgeving verlaat om het antwoord te googelen.
“Bij multiple choice kan je bovendien de volgorde van mogelijke antwoorden door elkaar gooien. En voor elke vraag ga je naar een volgend scherm. De kans dat je net op het juiste moment bij je buurman kan gluren, is erg klein.”
Welke app kies jij? KlasCement zet voor jou handig materiaal over digitaal toetsen op een rijtje.
Digitaal toetsen next level
1. Examencommissie test (bijna) alles digitaal
Peter Lankester, projectverantwoordelijke digitaal toetsen bij de Examencommissie, licht toe: “De Examencommissie evalueert elk jaar bijna 6000 kandidaten voor ongeveer 200 vakken. 214 evaluatoren nemen 40.000 examens af. Digitale evaluatie is voor ons onmisbaar. Natuurlijk zijn er grenzen, maar die zoeken we wel op. Digitaal toetsen stopt niet bij meerkeuzevragen. Je kan audio en video verwerken. Elementen aanduiden op een tekening. En intussen kan een computer zelfs open vragen verbeteren, al staat die toepassing nog niet op punt. Voor de ontwikkeling van onze software werken we samen met een bedrijf. Een schets van een wiskundige figuur of een chemische verbinding? De dag komt dat je die inscant en automatisch een cijfer krijgt. Om te beoordelen hoe vlot een leerling Frans spreekt, heb je natuurlijk nog een mens van vlees en bloed nodig. Maar zeg nooit nooit.”
We hebben ook een databank met massa’s vragen. Die labelen we volgens moeilijkheidsgraad. Zo kunnen we met 1 klik veel verschillende toetsen genereren die toch gelijkwaardig zijn. En als een vraag niet goed is, merken we dat aan de antwoorden en sturen we bij.”
2. Eureka: differentiatie 2.0
Lucas Hermans van Eureka legt uit: “Bij Eureka volgen 70 à 80 leerlingen met leerstoornissen en -problemen een intensief traject van ongeveer 2 jaar. Daarna stappen ze opnieuw over naar het gewone onderwijs. De niveauverschillen in onze klassen zijn erg groot. Hoogbegaafde kinderen en kinderen met dyslexie of aandachtsstoornissen zitten samen in de klas. Digitaal toetsen is voor ons de sleutel om het individuele leerproces van elke leerling zo dicht mogelijk op te volgen en te sturen. Je kan het misschien beter digitaal oefenen noemen. Het resultaat op zich is nooit een doel, wel wat je ermee doet.”
“Je merkt dat veel uitgeverijen inzetten op digitale oefeningen. Meestal zijn dat gewoon papieren toetsen in een digitaal jasje. Je krijgt vragenreeksen en de computer laat weten of je antwoord juist of fout is. Soms krijg je het juiste antwoord te zien, maar daar stopt het. Met onze rekentool voor de lagere school gaan we een stap verder. De computer genereert voor elke leerling vragen op zijn niveau. Doe je het goed, dan ga je over naar de volgende oefening. Maak je fouten, dan zak je een level. Dat heb je als leerling zelf niet in de gaten. De belangrijkste innovatie ligt in de feedback. Bij een fout antwoord krijg je niet meteen de oplossing, maar wel een hint. Klopt de volgorde van de cijfers wel? Deed je plus in plaats van min? Het programma voorspelt vaak gemaakte fouten en zet die om in leerkansen.”
3. Toll-net: blik op de toekomst
Katrien Bernaerts van Toll-net (KlasCement) kijkt vooruit: “Start van het schooljaar, eerste les Engels. De leerlingen van het vierde middelbaar leggen een digitale toets af. Hoe goed kunnen ze lezen, luisteren en schrijven? Hoe staat het met spelling, woordenschat en de onregelmatige werkwoorden? Na de toets krijgt elke leerling zijn competentieroos te zien en gaat hij aan de slag met een leertraject op maat. Met persoonlijke werkpunten op zijn niveau. De leraar ziet met 1 klik het leerproces van elke leerling te zien en stuurt bij waar nodig.
“Toekomstmuziek, denk je dan. Maar technisch kan het al. Met Xerte hebben we een platform dat je kan inzetten voor zelfevaluatie en oefeningen op maat. Je kan het hele leerproces volgen. Hoe lang bekeek een leerling de instructie? Hoeveel keer maakte hij een oefening, en hoe liep dat? Welke vooruitgang zie je tegenover vorige maand? De leerling als eigenaar van zijn leerproces, de leraar als coach: met digitaal toetsen wordt verregaand differentiëren wél haalbaar.”
“Het framework is er. Maar inhoudelijk staat dit project in zijn kinderschoenen. We hebben nood aan een grote databank met oefeningen, toetsen, relevante leesteksten en audio- en videofragmenten. Dat krijg je als leraar in je eentje nooit rond. Maar als je samenwerkt met een hele community, kan het wel. En we kunnen natuurlijk ook bestaand materiaal integreren.”
“De rol van de leraar is niet uitgespeeld. Maar hij verandert wel. Als de leraar Engels in dit verhaal minder oefeningen moet opstellen en verbeteren, heeft hij meer tijd om elk kind te begeleiden in zijn leerproces. En om sterke lessen voor te bereiden waarin hij met de hele klas bijvoorbeeld werkt rond spreken en schrijven.”
Wil je zelf met Xerte aan de slag? Dan heb je een KlasCement- account nodig.
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.