Wat doe ik na het secundair? Verder studeren? Werken? Op kot? Kan ik dat wel? Veel vragen voor een 18-jarige. Te veel voor Milan en Renée. Een schakeljaar geeft deze leerlingen met een autismespectrumstoornis (ASS) extra begeleiding, tools én vertrouwen om de volgende stap te zetten.
“Sommige leerlingen zijn niet klaar om de beschermende omgeving van het secundair achter zich te laten”, zegt Chloë Dhaenens, leraar van De Passer in Brugge, een busoschool voor leerlingen met ASS. “Ze weten niet welke richting ze uit willen of beseffen tijdens een stage dat ze nog aan zichzelf moeten werken. Zo’n leerling koos er vroeger soms voor om terug in het vijfde te starten in een andere richting. Zo kon hij langer in de veilige schoolcontext van De Passer blijven. Dat was confronterend voor ons.”
Chloë en haar collega’s gingen daarom op zoek naar een betere oplossing. Dat werd een zevende jaar voor jongeren met ASS dat ze ’t SAS doopten, ‘Samen Aan het Stuur’. De lokalen liggen in het centrum van Brugge. Door letterlijk afstand te nemen van de rest van de school, betekent het schakeljaar ook echt een stap in de richting van een nieuw leven.
Project Plantrekkerij
In een huiselijk ingericht gebouw staat een strijkplank tussen het knusse salon en bureau. “We kozen voor een niet-schoolse omgeving en inrichting”, zegt Katrijn Platteeuw, collega van Chloë. “Want later zullen ze bij een dagje thuiswerk ook zelf beslissen of ze vanuit hun zetel, dan wel van aan hun bureau werken.”
En die strijkplank dan? “Die hoort net als de keuken en de wasmachine bij ons ‘Project Plantrekkerij’. Wekelijks koken we samen en de leerlingen houden met een beurtrol het lokaal proper. Wassen, winkelen, koken, vrije tijd … Veel jongeren met ASS vinden dat moeilijk. Ze zijn vaak slim genoeg om naar de hogeschool te gaan, maar functioneren niet allemaal zelfstandig.”
“Als de pot choco bijvoorbeeld niet op exact dezelfde plek staat of het mes ligt toevallig omgekeerd, dan eten sommigen niet. Anderen worden boos als een huisgenoot op een andere manier spaghettisaus maakt. Daarom lokken we die dingen hier uit. Om er dan uit te leren. Uiteindelijk leren we onze leerlingen dus omgaan met het anders zijn van zichzelf en van anderen. Zo hebben ze een rugzak vol tools om de gewone wereld in te stappen.”
Elke leerling zijn doel
’t SAS biedt een halftijds lessenrooster aan dat de totaalontwikkeling van elke leerling voorop stelt. Dat betekent dat de leerlingen hier op maandag- en dinsdagvoormiddag naartoe komen en op donderdag- en vrijdagnamiddag. Donderdag blijven ze zelfs tot 19.30 uur. Dan koken ze ’s avonds samen en kijken ze naar het nieuws.
Elke leerling bewandelt er een collectief en een individueel traject. Onder het collectieve luik valt het stuk ‘plantrekkerij’. Ook houden ze daarin hun kennis van algemene vakken als Engels op peil.
In het individuele traject stellen ze een persoonlijk doel voorop dat ze in de loop van het jaar willen verwezenlijken. Bij sommigen is dat de arbeidsmarkt verkennen. Anderen willen het hoger onderwijs ontdekken door al wat studiepunten op te nemen. Of socialer worden, zelfstandig gaan wonen … “Dat is maatwerk”, zegt Chloë, “dat dient om leerlingen hun intern kompas, hun eigen noorden te laten vinden.”
‘t SAS is er voor jongeren met een diploma secundair onderwijs (A-, T-, K- of B-stroom) en een type 9-attest – een diagnose van ASS dus. Chloë en Katrijn polsen ook naar hun verwachtingen en goesting om aan zichzelf te werken. “We willen vermijden dat het een moet-verhaal vanuit de ouders wordt. Al benadrukken we graag dat we dit samen doen: met de ouders, hulpverleners en een heel netwerk. We proberen het dorp rond onze jongeren zo groot mogelijk te maken.”
Milan (18): rijbewijs en een zevende jaar elektriciteit
“Ik ben naar ‘t SAS gekomen omdat ik geen idee had wat ik na mijn zesde jaar wou doen. Ik was bang voor wat er ging komen. Dat gevoel heb ik nog altijd een beetje, maar ik ben ook wel gekalmeerd. Zelfzekerder ook.
Hier heb ik hulp gekregen om alle opties op de kaart te zetten. Via allerlei opdrachten hebben we onszelf uitgediept: wat doen we graag, waar liggen onze talenten, is onze eerste keuze haalbaar? Intussen is de knoop voor volgend schooljaar doorgehakt: ik ga een zevende jaar elektriciteit volgen. Mijn theoretisch rijbewijs halen is een ander persoonlijk doel dat ik dit jaar nog wil bereiken.
Dat we hier ook leren om zelfstandig te zijn, is echt een plus. De leraren stimuleren me om uit mijn comfortzone te stappen. Ik doe alles op een vaste manier, anders word ik ambetant. Ik moet proberen dat flexibeler op te vangen.”
Renée (18): proeflessen techniek-wetenschappen
“Ik zit in Brugge op kot. Dat is al een grote stap voor een warhoofd als ik, maar het is wel tof. Hier in ‘t SAS maken ze me er attent op als ik weer eens stapjes oversla.
Ik kom uit het gewoon onderwijs en ben dus geen oud-leerling van De Passer. Ik volgde tuinbouw, maar in die richting wil ik niet verder. Soms denk ik dat ik betere keuzes had gemaakt in het secundair als ik daar beter was begeleid. Maar toen botsten we op lange wachtlijsten voor type 9-scholen. Dat wil ik nu rechttrekken.
Ik wil graag doorstromen naar het hoger onderwijs. Mijn interesse ligt bij wetenschappen en technische vakken. Ik volg nu proeflessen in De Passer zodat ik echt kan ervaren of een richting als Techniek-Wetenschappen of Mechanica me ligt. We zoeken uit wat er mogelijk is, wat de toelatingsvoorwaarden zijn. Bij mij liggen er dus nog veel opties op tafel.”
’t SAS startte op 1 september 2019 en krijgt steun van het Fonds ICT-community for ASD, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.
Dit artikel kwam tot stand in een samenwerking tussen Veranderwijs en Klasse. Klasse is een multimediaal magazine over en voor onderwijs.